Copa America là gì? Đây là giải bóng đá châu lục lâu đời nhất trong khuôn khổ đội tuyển quốc gia, đồng thời cũng là một trong những giải đấu danh giá có lượng khán giả đến xem đông thứ ba thế giới (sau World Cup và Euro).
Copa America là gì? Lịch sử ra đời và phát triển của giải đấu
Theo như những người quan tâm nha cai uy tin được biết, Copa America hay còn gọi là cúp bóng đá Nam Mỹ. Đây là giải đấu bóng đá nam giữa các đội tuyển quốc gia đến từ Nam Mỹ nhằm xác định nhà vô địch của khu vực.
Năm 1910, giải bóng đá quốc tế đầu tiên giữa các đội tuyển quốc gia Nam Mỹ diễn ra khi Argentina đăng cai tổ chức sự kiện kỷ niệm 100 năm Cách mạng Tháng Năm. Mặc dù giải đấu có sự góp mặt của Chile và Uruguay nhưng nó không được CONMEBOL công nhận là giải đấu chính thức của Copa America.
Sau đó, nhân dịp kỷ niệm 100 năm độc lập, Argentina tiếp tục tổ chức giải đấu được tổ chức từ ngày 2 đến ngày 17 tháng 7 năm 1916 với sự tham gia của Chile, Uruguay và Brazil. Giải đấu khi đó được gọi là Campeonato Sudamericano de Football (Giải vô địch bóng đá Nam Mỹ) và là phiên bản đầu tiên của Copa América hiện tại. Khi đó, Uruguay đã trở thành nhà vô địch đầu tiên của giải đấu này sau khi đánh bại đội chủ nhà Argentina ở lượt trận cuối cùng theo thể thức vòng tròn tính điểm.
Ghi nhận sự thành công của giải đấu, Héctor Rivadavia, ủy viên Hiệp hội bóng đá Uruguay, đề xuất thành lập một liên đoàn gồm các hiệp hội bao gồm Argentina, Brazil, Chile và Uruguay. Sau đó vào ngày 9 tháng 7, ngày độc lập của Argentina, CONMEBOL (Liên đoàn bóng đá Nam Mỹ) được thành lập.
Kể từ đó, giải đấu này tiếp tục được tổ chức và tổ chức cho đến ngày nay. Năm 1975, giải đấu được đổi tên thành Copa America.
Kể từ năm 1993, giải đấu thường có 12 đội với mỗi đội trong số 10 đội CONMEBOL và 2 đội được mời từ các liên đoàn CONCACAF (Liên đoàn bóng đá Bắc, Trung Mỹ và Caribe) hoặc AFC (Liên đoàn bóng đá châu Á). Trước đây, chỉ có các đội CONMEBOL tham gia giải đấu. Copa America 2016 được đăng cai bởi Hoa Kỳ và là lần đầu tiên giải đấu được tổ chức bên ngoài lãnh thổ CONMEBOL. Đây cũng là lần đầu tiên Copa America có 16 đội tham dự, trong đó có 10 quốc gia CONMEBOL và 6 quốc gia CONCACAF.
Với sự góp mặt của các đội khách, các giải đấu Copa America đã thu hút được nhiều sự quan tâm hơn từ người hâm mộ, qua đó làm tăng tính thương mại và tính cạnh tranh của giải đấu. Kể từ khi được đưa vào, các đội khách đã giúp Copa America thêm một suất vào tứ kết. Điều này khiến các đội bóng khó có thể chinh phục được chiếc cúp danh giá.
Thể thức thi đấu Copa America
Những năm đầu (giai đoạn 1916-1967)
Những năm đầu, với số lượng đội tham dự hạn chế và không ổn định nên giải đấu được tổ chức theo thể thức vòng tròn tính điểm. Mỗi quốc gia sẽ gặp nhau một lần và đội có số điểm cao nhất sẽ lên ngôi vô địch. Vị trí của mỗi đội trong bảng được xác định theo thứ tự ưu tiên sau:
- Số điểm tối đa kiếm được (2 điểm cho một trận thắng, 1 điểm cho một trận hòa và 0 điểm cho một trận thua)
- Hiệu số bàn thắng bại;
- Tổng số bàn thắng ghi được;
Nếu có hai đội trở lên trong cùng một bảng bằng nhau ở 3 tiêu chí trên thì vị trí của các đội đó sẽ được xác định như sau:
- Số điểm đạt được trong các trận đấu giữa các đội được đề cập;
- Hiệu số bàn thắng bại trong các trận đấu giữa các đội tham gia;
- Số bàn thắng ghi được trong mỗi trận đấu giữa các đội tham gia;
- Ảnh do Ban tổ chức CONMEBOL chụp.
Đáng chú ý, nếu hai đội có số điểm cao nhất bằng nhau thì giải đấu sẽ có thêm một trận playoff giữa hai đội này để xác định ngôi vô địch giải đấu mà không xét đến các tiêu chí khác.
Theo tìm hiểu của những người tìm hiểu kèo nhà cái, trong giai đoạn đầu giải vô địch bóng đá Nam Mỹ được tổ chức hàng năm, ngoại trừ năm 1918 khi nó bị hoãn lại do dịch cúm ở Rio de Janeiro. Giải đấu sau đó tiếp tục cho đến năm 1929 thì bị gián đoạn. Nguyên nhân là do căng thẳng giữa Uruguay và Argentina sau kỳ World Cup đầu tiên (1930) được tổ chức tại Uruguay khiến giải đấu bị đình chỉ vài năm. Ở World Cup đó, Uruguay đã giành chiến thắng 4-2 trước Argentina trong trận chung kết. Phải đến năm 1935, giải đấu mới được khôi phục và tổ chức ở các vòng tròn khác nhau.
Tuy nhiên, trong khoảng thời gian từ 1946 – 1967, giải đấu không được CONMEBOL chính thức công nhận trong nhiều thời kỳ tổ chức và sau này mới được coi là hợp lệ. Nguyên nhân là do một số đội tuyển quốc gia trong giai đoạn này thiếu thận trọng với giải đấu. Một số không tham gia, một số cử đội trẻ tham dự. Ngoài ra, việc giải Copa Libertadores (Cúp C1 Nam Mỹ) được thành lập vào năm 1959 cũng ảnh hưởng đến lượng khán giả quan tâm đến giải đấu.
Giai đoạn 1975 – 1983
Sau 8 năm vắng bóng kể từ năm 1967 vì nhiều lý do, giải đấu được tiếp tục trở lại vào năm 1975 và chính thức mang tên Copa America. Đây là lần đầu tiên giải đấu có sự tham gia của đầy đủ 10 đội CONMEBOL. Từ đây, giải đấu bỏ thể thức thi đấu vòng tròn tính điểm. Thay vào đó, các đội được chia thành ba bảng, với ba đội đứng đầu mỗi bảng sẽ vào bán kết. Ngoài ra, kể từ giải đấu năm đó trở đi, nhà đương kim vô địch sẽ được ưu tiên vào thẳng bán kết mà không phải đá vòng bảng.
Với việc bổ sung vòng loại trực tiếp, Copa America càng trở nên sôi động và cạnh tranh hơn. Các đội sẽ phải tập trung vào từng trận đấu và hạn chế số lượng trận đấu mang tính thủ tục. Hơn nữa, thể thức mới cũng sẽ giúp các đội nhỏ tạo ra nhiều bất ngờ hơn khi đối đầu với các đội mạnh.
Trong 3 kỳ Copa America 1975, 1979 và 1983, giải đấu được tổ chức mà không có nước chủ nhà. Các trò chơi sẽ được chơi trên tất cả các nước Nam Mỹ. Các trận đấu vòng bảng và bán kết sẽ thi đấu theo 2 lượt trận sân nhà và sân khách. Điều này dẫn đến số lượng trò chơi tăng lên đáng kể trong giai đoạn này. Đáng chú ý, trận chung kết giải đấu cũng có thể thức rất độc đáo trong giai đoạn này. Mặc dù thể thức sân nhà và sân khách vẫn được áp dụng nhưng sẽ không được xác định bằng tỷ số chung cuộc sau hai lượt trận. Thay vào đó, nếu mỗi đội thắng một trận hoặc kết thúc với hai trận hòa sau hai lượt đấu, Ban tổ chức sẽ tổ chức thêm một trận play-off để xác định nhà vô địch.
Giai đoạn 1987
Đến Copa America 1987, CONMEBOL quyết định quay trở lại cơ cấu nước chủ nhà. Các đội vẫn sẽ được chia thành 3 bảng với 3 đội đứng đầu mỗi bảng và nhà đương kim vô địch đi tiếp vào bán kết, nhưng mỗi vòng đấu (bao gồm vòng bảng, bán kết, chung kết) sẽ chỉ diễn ra 1 vòng, thay vì thể thức 2 trận như 3 Copa America trước đây. Ngoài ra, Copa America 1987 cũng là lần đầu tiên một trận tranh hạng ba được tổ chức cho hai đội thua ở bán kết.
Giai đoạn 1989 – 1991
Đến Copa America 1989, giải đấu một lần nữa thay đổi thể thức thi đấu với mục đích tăng tính cạnh tranh. Kể từ giải đấu này, nhà đương kim vô địch cũng phải thi đấu từ vòng bảng và không còn được ưu tiên vào thẳng bán kết như những năm trước. Với thể thức mới, 10 đội CONMEBOL sẽ được chia thành 2 bảng, mỗi bảng 5 đội, 2 đội đứng đầu mỗi bảng sẽ đi tiếp vào vòng tiếp theo. Tuy nhiên, thay vì thi đấu theo thể thức “loại trực tiếp”, các đội sẽ thi đấu với nhau theo thể thức vòng tròn tính điểm. Mỗi quốc gia sẽ gặp nhau một lần và đội có số điểm cao nhất sẽ lên ngôi vô địch (thắng 2 điểm, hòa 1 điểm và thua 0 điểm).
Giai đoạn 1993 – 2015
Tại Copa America 1993, giải đấu lần đầu tiên chào đón sự góp mặt của 2 quốc gia CONCACAF (Mexico và Mỹ), qua đó nâng tổng số đội tham dự Copa America lên 12. Kể từ đó, giải đấu thường có sự góp mặt của các đội khách đến từ CONCACAF hoặc AFC. Với 12 quốc gia tham dự, giải đấu được chia thành 3 bảng, mỗi bảng 4 đội. Hai đội nhất mỗi bảng và hai đội xếp thứ ba có thành tích tốt nhất sẽ vào chung kết. Ở trận chung kết, mỗi đội chỉ thi đấu một trận, có hiệp phụ và loạt luân lưu nếu tỷ số bằng nhau. Nhờ sự tham gia của các đội khách, Copa America 1993 đánh dấu lần đầu tiên giải đấu có vòng tứ kết.
Giai đoạn 2016
Năm 2016, giải đấu được tổ chức đặc biệt nhằm kỷ niệm 100 năm thành lập Liên đoàn bóng đá Nam Mỹ (CONMEBOL) cũng như Copa America. Đây cũng là lần đầu tiên giải đấu được tổ chức bên ngoài Nam Mỹ. Để tạo nên một phiên bản đặc biệt của Copa America, giải đấu được mở rộng lên 16 đội với 10 đội từ CONMEBOL và 6 đội từ CONCACAF. Với 16 đội tham dự, giải đấu được chia thành 4 bảng, mỗi bảng 4 đội. 2 đội đứng đầu mỗi bảng sẽ vào vòng tứ kết. Tương tự như các kỳ Copa America trước, vòng loại trực tiếp sẽ diễn ra một lượt, có hiệp phụ và loạt luân lưu nếu tỷ số hòa.
Giai đoạn 2021
Trong thời gian Copa America 2021, giải đấu được tổ chức mà không có đội khách nào tham dự. Đây cũng là lần đầu tiên kể từ năm 1993, giải đấu chỉ có 10 đội CONMEBOL. Nguyên nhân là do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 khiến việc di chuyển của các đội gặp khó khăn. Ở lần tổ chức này, giải đấu phải quay lại thể thức chia làm 2 bảng, mỗi bảng 5 đội và chọn ra 4 đội xuất sắc nhất vào vòng tứ kết.
Do ảnh hưởng của đại dịch, các trận đấu loại trực tiếp Copa America 2019 sẽ không có thời gian bù giờ bao gồm các trận tứ kết, bán kết và play-off tranh hạng ba và mọi trận đấu sẽ được giải quyết ngay bằng loạt sút luân lưu. Hiệp phụ sẽ chỉ diễn ra nếu trận đấu cuối cùng hòa sau 90 phút.
Từ năm 1987 đến năm 2001, CONMEBOL quyết định tổ chức giải đấu hai năm một lần. Từ năm 2001 đến 2007, giải đấu thay đổi thể thức ba năm một lần. Từ năm 2007 đến 2019, giải đấu được tổ chức 4 năm một lần nhằm tăng tính cạnh tranh với UEFA Euro.
Chi tiết thể thức thi đấu Copa America hiện tại
Đối với Copa America 2024 sắp tới, giải đấu sẽ được tổ chức bên ngoài lãnh thổ CONMEBOL lần thứ hai và tiếp tục được đăng cai bởi Hoa Kỳ. Tương tự như Copa America 2016, giải đấu năm nay sẽ có sự góp mặt của 16 quốc gia trong đó có 10 đội CONMEBOL và 6 đội CONCACAF. Với 16 đội, giải đấu được chia làm 4 bảng, mỗi bảng 4 đội, mỗi bảng sẽ thi đấu 3 trận với các đội còn lại trong bảng. Hai đội đứng đầu mỗi bảng sẽ vào vòng tứ kết. Vị trí của mỗi đội trong bảng được xác định theo thứ tự ưu tiên sau:
- Số điểm tối đa kiếm được (3 điểm cho một trận thắng, 1 điểm cho một trận hòa và 0 điểm cho một trận thua)
- Hiệu số bàn thắng bại;
- Tổng số bàn thắng ghi được;
Nếu có hai đội trở lên trong cùng một bảng bằng nhau ở 3 tiêu chí trên thì vị trí của các đội đó sẽ được xác định như sau:
- Số điểm đạt được trong các trận đấu giữa các đội được đề cập;
- Hiệu số bàn thắng bại trong các trận đấu giữa các đội tham gia;
- Số bàn thắng ghi được trong mỗi trận đấu giữa các đội tham dự;
- Ảnh do Ban tổ chức CONMEBOL chụp.
Đối với trận bán kết và chung kết, nếu tỷ số hòa sau 90 phút, hai hiệp phụ sẽ được thi đấu, mỗi hiệp 15 phút. Nếu vẫn hòa, trận đấu sẽ được giải quyết bằng loạt sút luân lưu. Đối với các trận tứ kết và tranh hạng ba sẽ không có hiệp phụ và mọi trận hòa sẽ được giải quyết ngay bằng loạt sút luân lưu.
Các quốc gia có thành tích tốt nhất ở Copa America
Kể từ khi thành lập và trải qua 47 lần tổ chức, Argentina và Uruguay là hai quốc gia có nhiều chức vô địch nhất trong lịch sử giải đấu với 15 lần mỗi nước. Argentina hiện là đương kim vô địch của giải đấu sau khi đánh bại Brazil 1-0 ở chung kết Copa America 2021. Số lần vô địch của các đội như sau: Argentina: 15 lần vô địch vào các năm 1921, 1925, 1927, 1929, 1937, 1941, 1947, 1945, 19, 15, 15 9, 1991, 1993, 2020
- Uruguay: 15 lần vô địch vào các năm 1916, 1917, 1920, 1923, 1924, 1926, 1935, 1942, 1956, 1959, 1967, 1983, 1987, 1995, 20
- Brazil: 9 lần vô địch vào các năm 1919, 1922, 1949, 1989, 1997, 1999, 2004, 2007, 2019
- Paraguay: 2 lần vô địch năm 1953, 1979
- Chile: 2 lần vô địch năm 2015, 2016
- Peru: 2 lần vô địch năm 1939, 1975
- Colombia: 1 lần vô địch năm 2001
- Bolivia: 1 lần vô địch năm 1963
Trong lịch sử giải đấu, tám trong số mười đội tuyển quốc gia CONMEBOL đã vô địch giải đấu ít nhất một lần, chỉ có Ecuador và Venezuela từng vô địch. Đối với các quốc gia không thuộc CONMEBOL tham dự giải đấu, Mexico là đội thành công nhất với 2 lần về đích ở vị trí á quân.
Xét về thành tích cá nhân, Uruguay là đội có nhiều danh hiệu Cầu thủ xuất sắc nhất giải đấu với 15 lần. Đứng thứ hai là đội tuyển Argentina với 12 lần. Với danh hiệu Vua phá lưới, đội tuyển Argentina dẫn đầu với 19 cầu thủ, trong khi Uruguay cũng đứng thứ hai với 14 cầu thủ.
Trên đây là tổng hợp thông tin Copa America là gì và lịch sử, thể thức thi đấu. Hi vọng bài viết này đã mang đến cho bạn những thông tin hữu ích!
