Hiện tượng gà bị liệt chân hay khó khăn trong vận động là một vấn đề sức khỏe phổ biến nhưng nghiêm trọng trong chăn nuôi gia cầm, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất, khả năng sinh sản, và thậm chí là tính mạng của vật nuôi. Tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân phức tạp, từ thiếu hụt dinh dưỡng vi lượng, chấn thương cơ học, cho đến các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Việc nắm rõ các nguyên nhân cốt lõi và áp dụng đúng cách điều trị gà bị liệt chân là chìa khóa để bảo vệ đàn gà của bạn. Bài viết chuyên sâu dưới đây sẽ cung cấp cái nhìn chi tiết nhất về căn bệnh này, bao gồm cả nguyên nhân, phác đồ điều trị và biện pháp phòng ngừa hiệu đại nhất.
Những nguyên nhân chính khiến gà bị liệt chân
Hiện tượng gà không đứng vững, đi lại khó khăn hoặc liệt hẳn thường là dấu hiệu của ba nhóm nguyên nhân chính: thiếu dinh dưỡng, chấn thương và bệnh truyền nhiễm.
Thiếu hụt dinh dưỡng nghiêm trọng
Nguồn tin từ RR88 cho biết, dinh dưỡng đóng vai trò nền tảng trong việc hình thành và duy trì hệ thống xương khớp khỏe mạnh cho gà. Sự thiếu hụt các vi chất thiết yếu là nguyên nhân hàng đầu gây ra các vấn đề về chân:
- Thiếu Canxi và Vitamin D3 (Bệnh còi xương – Rickets):
- Vai trò: Canxi là thành phần chính của xương. Vitamin D3 cần thiết để gà hấp thụ Canxi từ ruột.
- Triệu chứng: Thường xảy ra ở gà con từ 2 đến 6 tuần tuổi. Xương mềm, dễ cong, khớp sưng to, gà đi lại khó khăn, chân yếu dần và cuối cùng là liệt. Gà kém ăn, chậm lớn, và dễ chết.
- Lưu ý: Dù khẩu phần ăn đủ Canxi, nếu gà thiếu ánh sáng mặt trời (nguồn Vitamin D3 tự nhiên) hoặc Vitamin D3 bổ sung, khả năng hấp thụ vẫn bị giảm sút nghiêm trọng.
- Thiếu Mangan (Perosis hay Trượt gân Achilles):
- Vai trò: Mangan (Mn) là vi lượng quan trọng cho sự phát triển của sụn, khớp và xương.
- Triệu chứng: Gà thiếu Mangan sẽ bị sưng khớp, gân Achilles (gân kheo) bị trượt ra khỏi vị trí ban đầu, khiến chân gà bị biến dạng, xoay ngang hoặc vẹo. Gà con thường di chuyển bằng cách bò hoặc dùng cánh hỗ trợ.
- Thiếu Vitamin B1 (Thiamine): Gà bị thiếu B1 có thể gây tổn thương thần kinh, làm cho gà mất kiểm soát cơ bắp, dẫn đến liệt chân và co giật.
Nguyên nhân do bệnh Marek (Bệnh bại liệt ở gà)
Bệnh Marek là một bệnh truyền nhiễm do virus Herpes gây ra, tấn công hệ thống miễn dịch và thần kinh của gà. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây liệt chân ở gà, đặc biệt là gà từ 12 đến 20 tuần tuổi.
- Cơ chế gây bệnh: Virus Marek xâm nhập, kích thích tạo ra các tế bào Lympho bất thường. Các khối u nhỏ (thể cấp tính hoặc mãn tính) chèn ép lên các dây thần kinh vận động (thần kinh hông), làm gián đoạn tín hiệu từ não đến chân, gây bại liệt.
- Triệu chứng điển hình:
- Liệt không đối xứng: Một chân duỗi thẳng về phía trước, chân kia duỗi thẳng về phía sau (tư thế điển hình).
- Các triệu chứng khác: Liệt cánh, liệt cổ (mất kiểm soát đầu), bỏ ăn, tiêu chảy phân lỏng, giảm tỷ lệ đẻ trứng và suy nhược nhanh chóng.
- Đường lây truyền: Bệnh lây qua đường hô hấp, tiếp xúc trực tiếp, và đặc biệt là qua vảy da gà (lông vũ rụng) mang virus, tồn tại lâu trong môi trường.
Nguyên nhân do viêm khớp, viêm da bàn chân và chấn thương
Các vấn đề cục bộ tại chân cũng là nguyên nhân phổ biến:
- Viêm da bàn chân (Bumblefoot): Do chuồng trại ẩm ướt, không vệ sinh, sàn chuồng cứng, sắc nhọn hoặc gà phải tiếp xúc lâu với chất độn chuồng bẩn. Vi khuẩn (thường là Staphylococcus aureus) xâm nhập qua vết thương nhỏ ở bàn chân, gây lở loét, hoại tử, đau đớn khiến gà không dám đứng hoặc đi lại.
- Viêm khớp do vi khuẩn (Arthritis): Vi khuẩn như Mycoplasma, E. coli hoặc Salmonella xâm nhập vào khớp chân, gây viêm, sưng tấy, và đau, dẫn đến liệt.
- Chấn thương cơ học: Do bị vật nặng đè, ngã, hoặc bị đá/đá trong quá trình vận chuyển hay tranh giành lãnh thổ. Chấn thương có thể gây gãy xương, trật khớp hoặc tổn thương dây thần kinh.
Phác đồ điều trị gà bị liệt chân hiệu quả nhất
Việc điều trị phải dựa trên nguyên nhân đã được chẩn đoán chính xác. Cần cách ly ngay gà bệnh trước khi tiến hành điều trị.
Điều trị liệt chân do thiếu dinh dưỡng
Đây là trường hợp dễ điều trị nhất, tập trung vào việc bổ sung các vi chất còn thiếu.
- Bổ sung Canxi & Vitamin D3:
- Sử dụng các chế phẩm Canxi và khoáng chất cao cấp trộn vào thức ăn hoặc pha nước uống, ví dụ: các sản phẩm chứa Canxi Gluconate, MEBI-CALCIPHOS hoặc CANXI MAX.
- Kết hợp bổ sung Vitamin D3 (thường ở dạng ADE BCOMPLEX) để tối ưu khả năng hấp thụ Canxi.
- Bổ sung Mangan & Vitamin nhóm B:
- Bổ sung Mangan Sulfat vào khẩu phần ăn.
- Dùng Vitamin B tổng hợp (như BCOMPLEX C hoặc MULTI-VITA VIP) để hỗ trợ phục hồi chức năng thần kinh bị tổn thương.
- Môi trường: Cho gà tiếp xúc với ánh nắng mặt trời buổi sáng sớm (khoảng 15-30 phút) để kích thích tổng hợp Vitamin D tự nhiên.
Điều trị liệt chân do viêm da, viêm khớp
Trường hợp này cần sử dụng kháng sinh để diệt vi khuẩn gây viêm.
- Vệ sinh vết thương: Đối với viêm da bàn chân, cần làm sạch và loại bỏ hoại tử (nếu có), sau đó sát trùng bằng thuốc sát trùng ngoài da như MEBI-IODINE.
- Sử dụng Kháng sinh: Dùng kháng sinh phổ rộng có tác dụng với các vi khuẩn gây viêm khớp như Doxy % (Doxycycline) hoặc MEBI-ENROFLOX ORAL (Enrofloxacin) theo liều lượng khuyến cáo.
- Hỗ trợ: Kết hợp với thuốc kháng viêm non-steroid (nếu được bác sĩ thú y chỉ định) và chất điện giải, Vitamin C để tăng sức đề kháng và giảm sưng đau.
Xử lý khi gà bị liệt chân do mắc bệnh Marek
Thực tế, chưa có thuốc đặc trị virus Marek. Việc điều trị chủ yếu là hỗ trợ, tăng cường sức đề kháng và ngăn chặn nhiễm trùng thứ phát.
- Cách ly và Theo dõi: Gà mắc bệnh Marek cần được cách ly triệt để khỏi đàn khỏe. Theo dõi sát sao tình trạng.
- Sử dụng Kháng sinh hỗ trợ: Dùng kháng sinh như Doxy % hoặc MEBI-ENROFLOX ORAL kết hợp với Vitamin (A, C, E) và chất điện giải để chống lại nhiễm khuẩn bội nhiễm (nhiễm trùng thứ phát) do gà bị suy giảm miễn dịch.
- Chăm sóc: Đặt gà ở nơi ấm áp, khô ráo, cung cấp thức ăn dễ tiêu hóa và nước uống đầy đủ. Hỗ trợ gà uống nước và ăn nếu cần.
- Tiêu hủy bắt buộc: Nếu gà không thuyên giảm, bệnh tiến triển nặng và đặc biệt là gây ra các khối u (triệu chứng rõ ràng của Marek thể cấp tính), cần tiêu hủy nhân đạo để ngăn chặn virus lây lan trong đàn và khu vực.
- Khử trùng chuồng trại: Sau khi tiêu hủy, chuồng trại và dụng cụ phải được phun tiêu độc bằng MEBI-IODINE (hoặc các hóa chất khử trùng mạnh) và để trống ít nhất 3 tháng trước khi nuôi lại lứa mới.
Biện pháp phòng tránh bệnh gà bị liệt chân toàn diện
Phòng bệnh luôn là chiến lược hiệu quả và tiết kiệm nhất trong chăn nuôi. Biện pháp phòng tránh cần được thực hiện trên ba khía cạnh: Dinh dưỡng, An toàn sinh học và Tiêm phòng. Cụ thể được những người quan tâm ĐÁ GÀ RR88 tổng hợp:
Tăng cường dinh dưỡng và vi chất thiết yếu
- Canxi, Mangan và Vitamin D3: Đảm bảo thức ăn hỗn hợp đầy đủ các chất này, đặc biệt trong giai đoạn gà con (2-6 tuần tuổi) và gà đẻ. Bổ sung thêm bột khoáng, bột vỏ sò hoặc các chế phẩm Canxi chuyên dụng định kỳ.
- Vitamin C và B Complex: Bổ sung Vitamin C khi thời tiết thay đổi đột ngột (nóng, lạnh) hoặc khi gà bị stress để tăng cường sức đề kháng. Bổ sung Vitamin nhóm B để duy trì chức năng thần kinh khỏe mạnh.
An toàn sinh học và vệ sinh môi trường
- Vệ sinh chuồng trại thường xuyên: Chuồng gà phải luôn khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm ướt, dọn chất độn chuồng bẩn liên tục để giảm thiểu nguy cơ viêm da bàn chân và nhiễm khuẩn.
- Khử trùng định kỳ: Thực hiện phun khử trùng chuồng trại và các dụng cụ chăn nuôi (máng ăn, máng uống) ít nhất 1-2 lần mỗi tuần bằng các dung dịch sát khuẩn.
- Kiểm soát vật chủ trung gian: Ngăn chặn chuột, côn trùng, chim hoang dã xâm nhập khu vực chăn nuôi vì chúng có thể mang mầm bệnh.
- Cách ly: Khi mua gà mới hoặc phát hiện gà có dấu hiệu bệnh, cần tách riêng và cách ly để theo dõi trước khi nhập đàn.
Tiêm phòng và lịch Vacxin
- Tiêm phòng Marek: Đây là biện pháp phòng ngừa duy nhất và hiệu quả nhất đối với bệnh Marek. Gà con cần được tiêm phòng Vacxin Marek ngay trong ngày tuổi đầu tiên (hoặc trong máy ấp) để tạo miễn dịch bảo hộ.
- Vacxin định kỳ: Thực hiện tiêm phòng đầy đủ các vacxin thiết yếu khác như Newcastle, Gumboro, Cúm gia cầm đúng theo lịch thú y địa phương.
Tình trạng gà bị liệt chân là một lời cảnh báo rõ ràng về sự mất cân bằng trong dinh dưỡng, vệ sinh hoặc sự tấn công của mầm bệnh truyền nhiễm. Người chăn nuôi cần phải luôn theo dõi sát sao đàn gà, nắm vững các nguyên nhân gây bệnh để đưa ra phác đồ điều trị kịp thời và đúng đắn. Đặc biệt, chiến lược phòng bệnh bằng vacxin (Marek) và dinh dưỡng tối ưu là yếu tố then chốt để đảm bảo đàn gà của bạn phát triển khỏe mạnh, hạn chế tối đa tổn thất kinh tế do bại liệt gây ra.
